E.ON heeft concrete interesse in het klantenpakket van het bedrijf. De netwerken van Eneco zullen in de toekomst waarschijnlijk in overheidshanden moeten blijven. Eneco houdt de boot af en stelt dat pas in 2011 over de strategie voor de toekomst een beslissing valt. Aandeelhouders van Eneco zijn onder meer de gemeenten Rotterdam, Den Haag en Dordrecht. Deze drie gemeenten hebben ongeveer 56 procent van de aandelen van Eneco in handen. Daarnaast zijn tal van kleinere gemeenten in met name Zuid-Holland aandeelhouder.

„Het is eerder een kwestie van weken dan van maanden dat de partner van Nuon bekend wordt", zegt Peters. De verkoop betreft het commerciële deel van het energiebedrijf (de productie van gas en elektriciteit, en de levering aan klanten). De transportnetwerken (de kabels en de pijpleidingen) blijven in publieke handen. Vorige week ging het commerciële deel van branchegenoot Essent al in de verkoop. Het Duitse RWE bood daar 9,3 miljard euro voor.

Premier Eurlings bepleit in Berlijn dat RweON, de Duitse leverancier die tweederde van Nederland van energie voorziet, wordt gedwongen de schaarste eerlijk te verdelen. Het zal ongetwijfeld anders lopen. Maar energiebedrijf Essent werkt aan zijn eigen verkoop alsof zijn leven er van afhangt. Het energiebedrijf is eigendom van Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Groningen, Drenthe en 130 gemeenten in die provincies en Friesland. 2,7 miljoen huishoudens en zakelijke klanten kopen stroom en gas van Essent. Volgende week besluiten commissarissen en aandeelhouders van het energiebedrijf of exclusieve onderhandelingen worden geopend met het Duitse energiebedrijf RWE. Als eerste stap mogen de Duitsers dan de boeken van Essent inzien. Zelfs als de overname niet doorgaat, levert dat RWE aanzienlijke kennis op van Essent én de Nederlandse energiemarkt. Dat kan RWE ook helpen als het later Delta, Nuon of Eneco benadert. Het bericht in Het Financieele Dagblad van de op handen zijnde exclusieve besprekingen luidt een volgende fase in van een jarenlang proces. En toch is het onthutsend vanwege de gelatenheid waarmee een groot aantal overheden bezig is de eigen beslissingsmacht van Nederland over zijn energievoorziening uit handen te geven. De eerste verantwoordelijkheid voor het energiebeleid berust in Den Haag. Kamer en kabinet hebben besloten dat we goede Europeanen zijn en namen daarom een wet aan die de energiebedrijven dwingt zich op te splitsen in een netwerkbedrijf en een productie- en leveringsbedrijf. De netwerkbedrijven moeten in overheidshanden blijven. De bedrijven die zorgen voor aanvoer, productie en verkoop worden commercieel, en zijn dus zelf ook handelswaar. De grote vraag achter al dit geschuif is natuurlijk niet wat Brussel wil, maar wat op de lange termijn het best zorgt voor licht en een warm huis. Uit een oogpunt van wereldwijd energiestratego zou het handig zijn als er één Europees inkoopkartel kwam om gaslanden als Rusland, Iran en Algerije effectief tegenspel te bieden. Maar dat komt er voorlopig niet. Bovendien is de gedachte strijdig met de vrijemarktfilosofie waar de Europese regelgeving op is gestoeld. In Nederland vergeet men vaak dat die Brusselse voorliefde voor de interne vrije markt door de grote Europese landen alleen in daden wordt omgezet als nationale belangen daarmee zijn gediend. In Frankrijk worden de energiebelangen behartigd door twee reuzen, Gaz de France Suez en Electricité de France. Niks opknippen. Spierballen. En RWE, de vrijer van Essent, is ook niet opgesplitst in een netwerk- en een handelsbedrijf. In november stelde de rechtbank van Karlsruhe vast dat RWE en Eon in grote delen van Duitsland ‘oligopoloïde marktmacht’ uitoefenden. Niks concurrentie. In dat licht is het heel braaf dat de Nederlandse Mededingingsautoriteit niet enthousiast was over een samengaan van Nuon en Essent. Welk risico neemt Nederland door straks alle energiebedrijven in Berlijn, Parijs en wie weet in Moskou te laten besturen? Nuon/Essent was nog steeds maar eenderde of daaromtrent van een bedrijf als RWE waard. Pas als ook de andere twee plus het van de Gasunie/leidingen losgekoppelde Gas Terra erbij komen, zoals vorig jaar vergeefs bepleit door VNO-NCW, MKB en een aantal provincie- en gemeentebestuurders, ontstaat een bedrijf van enige omvang op Europese schaal. "Energiebedrijf Essent werkt aan zijn eigen verkoop alsof zijn leven ervan afhangt" Het kabinet is angstig stil. Minister Van der Hoeven resideert op een door marktfetisjisme uitgekleed ministerie van Economische Zaken en heeft nog niet één verstandige conclusie getrokken uit het ineenstorten van de egokapitalistische wereldeconomie. Zij laat toe dat de af te splitsen netwerkbedrijven onnodig worden opgezadeld met schulden die aanleg en onderhoud van groene systemen in de nabije toekomst bemoeilijken. Waarom? Het is de oude Apax/PCM-, Hema-, Ziggo-truc. In dit geval willen bedrijven als Essent als aantrekkelijke partner in de etalage zitten met wat extra geld. Dat is zeker nodig als RWE straks bij het boekenonderzoek er achter komt dat Essent met z’n flitsende handelsfiliaal in Genève zwaar heeft zitten speculeren met energiederivaten. Dan kan er zo een paar miljard van de verkoopprijs van 6 à 10 miljard afgaan. Van der Hoeven steggelde vóór Kerstmis nog met de Kamer over het toelaatbare percentage schulden, maar had niet het begrip of de guts om te zeggen dat volhangen met schulden geen enkel energiebelang dient. Zij praatte de een of andere adviesjoker na die zei dat het percentage conform was aan wat elders in de markt gebeurde. Ja, er gebeurde zoveel dat niet deugde. Daarom is de boel in elkaar gedonderd. Als ik commissaris van Essent was, of gedeputeerde van Noord-Brabant, Overijssel, Limburg of Groningen, als ik energiewethouder van Den Bosch, Deventer of een van die andere honderddertig Essent-gemeenten was, dan zou ik een paar dingen willen weten voordat ik volgende week toestemming aan een grote Duitse concurrent gaf om de bedrijfsgeheimen van ons energiebedrijf in te zien. Ik zou bijvoorbeeld vragen: 1. Wat is de reden om nu, midden in de crisis, haast te maken met verkoop? 2. Zou het kunnen zijn dat de verkoopprijs hoger wordt als de economie bloeit? 3. Hoe groot is het risico van de ingenomen handelsposities en wanneer wordt de eventuele schade duidelijk? 4. Wat zijn de financiële belangen van het zittend management bij verkoop aan RWE? 5. Hoe denkt RWE om te gaan met een Nederlandse eis dat het eerst zelf ook gesplitst moet worden in een netbedrijf en een commercieel bedrijf? 6. Wat zijn de energiestrategische voordelen van aansluiting bij een Duits bedrijf? 7. Wat zal de klant merken van een Essent in RWE-handen? 8. Hebt u serieus bekeken hoe een scenario kan uitpakken waarin de grote Nederlandse energiebedrijven, met inbegrip van Gas Terra, samengaan? 9. Kortom: vanwaar de haast? Wilt u reageren? Schrijf de auteur: opklaringen@nrc.nl of neem online deel aan de discussie op nrc.nl/chavannes.